معیار رکن روانی جرم غیرعمدی در حقوق کشورهای اسلامی و غربی با نگاهی به رویکرد فقه اسلامی

یکی از مسایل مهم پیرامون خطای کیفری به عنوان رکن روانی جرایم غیر عمدی به معیار تشخیص آن عائد است. نظام حقوقی کشورهای مختلف به یکی از دو معیار شخصی و نوعی در این زمینه رو آورده­اند. مسأله اصلی مورد بررسی در این نوشتار تعیین معیار مناسب­تر و چرایی آن می­باشد. قائلین به معیار نوعی که خطا را در جایی صادق می­دانند که مرتکب بر خلاف سلوک ذهنی افراد متعارف اندیشیده است، سهولت اثبات رکن روانی و وحدت عناصر خطای مدنی و کیفری را مبنایی برای توجیه موضع خود بیان داشته­اند. در نقطه­ی مقابل معتقدین به معیار شخصی ضابطه­ی تشخیص خطا را در فعل و انفعالات ذهنیِ خود مرتکب جستجو می­کنند و استدلال می­کنند مجازات فرد بر اساس کنش­های ذهنیِ نه خود، بلکه دیگران، غیر منطقی است؛ علاوه بر این­که اثبات خطا نیز بر اساس قراین عینی امکان­پذیر است. در نوشتار حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی معیار حاکم بر رکن روانی جرم غیر عمدی با لحاظ مواضع نظام حقوقی کشورهای اسلامی و غربی مطالعه گردیده و در کنار آن رویکرد فقه اسلامی به این مسأله نیز بررسی شده است که حاصل بررسی­ها تقویت نظریه معیار شخصی است که با ماهیت خطا و هم سرزنش­پذیری مورد نظر در حقوق کیفری نیز سازگار است و لازم است قانونگذار با صراحت در مقررات موضوعه بر تعیین آن همت گمارد.